बांग्लादेशची राजधानी ढाका येथे सोमवारी परिस्थिती वेगाने बिघडली. लाखो आंदोलक गोनोभोबोनच्या दिशेने चालून येत होते. गोनोभोबोन हे बांग्लादेशच्या पंतप्रधानांच अधिकृत निवासस्थान आहे. शेख हसीना यांनी पंतप्रधानपदाचा राजीनामा द्यावा, हीच आंदोलकांची एकमेव मागणी होती. आंदोलक वेगाने चाल करुन येत होते. अधिकाऱ्यांनी कॅलक्युलेशन केलं, शेख हसीना यांच्या हातात शेवटची 45 मिनिटं होती. जवळच्या व्यक्तींच ऐकून आपल्याच माणसांविरोधात बळाचा वापर थांबवावा की, तिथून निघून जायचं? हे दोनच मार्ग शेख हसीना यांच्यासमोर होते. हसीना 2009 पासून बांग्लादेशात सत्तेवर होत्या. त्यांनी देश सोडण्याचा निर्णय घेतला. पण या निर्णयाप्रत येण्याआधी समजूत घालणं, फोन कॉल्स, बैठका बरच काही सुरु होतं.
बांगलादेशात परिस्थिती चिघळत गेल्याने शेख हसीना यांची प्रचंड धावपळ सुरू होती. मॅरेथॉन बैठका सुरू होत्या. ढाकास्थित वृत्तपत्र प्रथम आलोच्या वृत्तानुसार, शेख हसीना यांनी शेवटपर्यंत आपली सत्ता टिकवून ठेवण्याचा प्रयत्न केला. त्याकरता त्यांनी बळाचाही वापर करण्याचा प्रयत्न केला. देशातून पळून जाण्यापूर्वी त्यांनी सोमवारी सकाळी १०.३० वाजल्यापासून सुमारे एक तास विविध कायदा अंमलबजावणी आणि संरक्षण दलातील उच्च अधिकाऱ्यांवर प्रचंड दबाव आणला. याच काळात गोनोभोबोनकडे जाणारे ढाक्याच्या रस्त्यांवर गर्दी जमायला सुरुवात झाली. या रस्त्यांवर ऐतिहासिक गर्दी जमा झाली होती.
तिन्ही सैन्य प्रमुखांना शेख हसीना यांनी काय विचारलं?
सकाळी 10.30 वाजता लष्कर, नौदल एअर फोर्स प्रमुख आणि पोलिसांच्या आयजीपी यांना पंतप्रधानांनी गोनोभोबोन निवासस्थानी बोलवून घेतलं. परिस्थिती हाताळता येत नसल्याबद्दल शेख हसीना यांनी तिन्ही सैन्य प्रमुखांवर आपला संताप व्यक्त केला. आंदोलकांविरोधात कठोर पावलं का उचलत नाहीयत तुम्ही? असं त्यांनी विचारलं. मी तुमच्यावर विश्वास ठेऊन या पदावर नेमल्याची आठवण त्यांनी करुन दिली. परिस्थिती हाताळणं कठीण आहे हे अधिकाऱ्यांनी त्यांना पटवून देण्याचा प्रयत्न केला. पण त्या ऐकायला तयार नव्हत्या.
राजीनामा द्या, असं लष्कराने आधीच सांगितलं होतं
परिस्थितीचे गांभीर्य लक्षात घेऊन अवामी लीगच्या काही नेत्यांनी रविवारीच देशाची सत्ता लष्कराच्या हाती सोपवण्याची विनंती शेख हसीना यांच्याकडे केली होती. परंतु, त्यावेळी शेख हसीना यांनी हा प्रस्ताव धुडकावून लावला. सत्तेवरून पायउतार होण्यापेक्षा त्यांनी देशात संचारबंदी लागू केली. इंटरनेट सेवा खंडित केली. परिणामी बांगलादेशात अराजकता पसरली. आंदोलकांवर नियंत्रण मिळवणं सुरक्षा कर्मचाऱ्यांच्या हाताबाहेर गेलं.
त्या शेवटच्या दोन तासांत काय काय घडलं?
देशात संचारबंदी लागू असतानाही आंदोलकांनी सकाळी ९ वाजल्यापासूनच एकत्र जमायला सुरुवात केली. तासाभरात लाखो लोक ढाक्याच्या रस्त्यांवर उतरले. विविध एजन्सींच्या उच्च स्तरीय सूत्रांनी प्रथम आलोला खुलासा केला की, सकाळी साडेदहाच्या सुमारास लष्कर, नौदल आणि हवाई दल या तिन्ही सैन्यदलांचे प्रमुख आणि पोलीस महानिरीक्षक (IGP) यांना पंतप्रधानांच्या निवासस्थानी बोलावण्यात आले होते.
परिस्थितीवर नियंत्रण ठेवण्यास अपयशी ठरल्याने शेख हसीना यांनी सुरक्षा दलांवर नाराजीही व्यक्त केली. आंदोलकांविरोधात कठोर कारवाई का केली नाही? असा सवालही त्यांनी विचारला. शेख हसीना यांनी सुरक्षा दलांवर विश्वास ठेवला होता. त्यासाठीच त्यांची उच्च पदावर नियुक्त केली होती. परिस्थिती हाताबाहेर गेल्याने अतिरिक्त पोलीस फौजफाटा मागवण्यात आला. परंतु, तरीही दिर्घकाळ ही परिस्थिती हाताळणं असह्य झाले. केवळ बळाच्या जोरावर परिस्थिती नियंत्रणात आणता येणार नाही, असे उच्च अधिकाऱ्यांनी समजावून सांगण्याचा प्रयत्न केला, परंतु शेख हसीना ते स्वीकारण्यास तयार नव्हत्या, असे प्रोथोम ऑलोच्या अहवालात म्हटले आहे.
देश सोडण्यासाठी दिली फक्त ४५ मिनिटे
एवढंच नव्हे तर लष्कराने त्यांना देश सोडण्यासाठी केवळ ४५ मिनिटे दिली. शेख हसीना त्यांची धाकटी बहीण रेहाना यांच्यासह त्यांच्या अधिकृत निवासस्थानाशेजारी असलेल्या तेजगाव हवाई तळावरील हेलिपॅडवर पोहोचल्या. त्यांचे काही सामान विमानात ठेवले गेले.
आधी राष्ट्रपतींकडे गेल्या मग देश सोडला
त्यानंतर शेख हसीना राष्ट्रपतींच्या निवासस्थानी गोनोभोबोन येथे गेल्या. जिथे तिने त्यांचा औपचारिक राजीनामा दिला आणि बांगलादेशातील १५ वर्षांच्या प्रदीर्घ राजवटीचा अंत केला. अहवालात म्हटले आहे की ढाक्याहून आलेले हेलिकॉप्टर, हसीना आणि त्यांच्या बहिणीला घेऊन, भारतीय हवाई हद्दीत प्रवेश केल्यानंतर काही वेळातच त्रिपुरातील ईशान्य शहर आगरतळा येथील सीमा सुरक्षा दलाच्या (बीएसएफ) हेलिपॅडवर उतरले.
नंतर, शेख हसीना यांचे भारतीय वायुसेनेच्या गाझियाबाद येथील हिंडन हवाई तळावर सायंकाळी ५.३६ वाजता आगमन झाले. राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल यांच्यासह भारतीय अधिकाऱ्यांनी त्यांचे स्वागत केले. त्या इथून लंडनला जाण्याच्या तयारीत आहेत.